لرزش چشم

در گفتگو با دکتر «اعتضاد»، جراح و متخصص بررسی شد؛ «نیستاگموس» در چشم شما!

 

اشاره: همه ما کودکانی را دیده ایم که حرکات و لرزشهای ظریفی در چشم آنان وجود دارد و شاید با خود اندیشیده باشیم که چرا

چشم کودکان دچار این مشکل شده است ولی هیچ اطلاعی از این بیماری و یا نحوه برخورد با کودک و درمان آن را نداشته باشیم، به همین دلیل با دکتر «محمد اعتضاد رضوی»، جراح و متخصص بیماریهای چشم فلوشیب، اکولاپلاستیک و استرابیسم به گفتگو پرداختیم تا بیشتر در مورد بیماری نیستاگموس بدانیم و در مواجهه با این بیماری، بهترین روش را انتخاب کنیم.

* ابتدا بفرمایید لرزش چشم یا نیستاگموس چیست؟
** نیستاگموس به حرکات تناوبی مکرر چشمها اطلاق می شود که با ایجاد آن، چشمها شروع به لرزش می نماید. این حرکات غیر ارادی بوده و بیشتر این موارد به صورت مادرزادی بروز می کند ولی ممکن است بر اثر برخی بیماریها مانند بیماریهای مغزی و گاهی اوقات ضایعات گوش داخلی نیز ایجاد شود که در این صورت اکتسابی خواهد بود.* علتهای اصلی بروز بیماری چیست؟.

اشاره: همه ما کودکانی را دیده ایم که حرکات و لرزشهای ظریفی در چشم آنان وجود دارد و شاید با خود اندیشیده باشیم که چرا

چشم کودکان دچار این مشکل شده است ولی هیچ اطلاعی از این بیماری و یا نحوه برخورد با کودک و درمان آن را نداشته باشیم، به همین دلیل با دکتر «محمد اعتضاد رضوی»، جراح و متخصص بیماریهای چشم فلوشیب، اکولاپلاستیک و استرابیسم به گفتگو پرداختیم تا بیشتر در مورد بیماری نیستاگموس بدانیم و در مواجهه با این بیماری، بهترین روش را انتخاب کنیم.

* ابتدا بفرمایید لرزش چشم یا نیستاگموس چیست؟
** نیستاگموس به حرکات تناوبی مکرر چشمها اطلاق می شود که با ایجاد آن، چشمها شروع به لرزش می نماید. این حرکات غیر ارادی بوده و بیشتر این موارد به صورت مادرزادی بروز می کند ولی ممکن است بر اثر برخی بیماریها مانند بیماریهای مغزی و گاهی اوقات ضایعات گوش داخلی نیز ایجاد شود که در این صورت اکتسابی خواهد بود.
* علتهای اصلی بروز بیماری چیست؟
** اغلب موارد بیماری لرزش چشم یا نیستاگموس ناشی از اختلالات مادرزادی است. کمبود ماده رنگی در شبکیه و به خصوص لکه زرد که مرکز بینایی است باعث لرزش چشم می شود و یا اختلالات مادرزادی در دید چشمها و یا به علت مشکلات سیستم عصبی مرکزی و فشار بیش از حد بر روی عضلات چشم ایجاد شود.
* علل نیستاگموس مادرزادی چیست؟
** اختلالات مادرزادی که منجر به نیستاگموس می شود دلایل مختلفی دارند که یکی از آن موارد اختلالات دید شدید در دو چشم در بدو تولد (سه ماه اول زندگی نوزاد) می باشند. همچنین انواع اختلالات سیستم عصبی مرکزی در نوزاد می تواند همراه با لرزش چشمها باشد.
* دلایل شایع دیگر نیستاگموس چیست؟
** اگر چه انواع نیستاگموس فیزیولوژیک نیز در افراد طبیعی وجود دارد ولی بیماریهای گوش میانی و اختلالات سیستم تعادلی و درگیری قسمتهای دیگر گوش یا مراکزی از مخچه می تواند نیستاگموس از نوع پرشی ایجاد کند که یقیناً می تواند همراه با عدم تعادل در فرد مذکور باشد.
همچنین ضایعات مختلف مغزی عمدتاً در نواحی ساقه مغز به صورت اختلالات عروقی و... می تواند همراه با انواع مختلف نیستاگموس باشد.
* آیا کاهش دید و کج نگاه داشتن سر منجر به تشدید لرزش چشم می شود؟
** کاهش شدید دید چشمها در دوران رشد سیستم بینایی خصوصاً دوران نوزادی و سه ماه اول زندگی منجر به اختلالات حرکتی همراه با نیستاگموس در چشمها خواهد شد که کودک را مجبور می کند که سر خود را کج کرده تا دید بهتری داشته باشد. (در این حالت کج نگاه داشتن سر معلول لرزش چشمها است و علت اصلی آن محسوب نمی شود.)
گاهی اوقات بیماران مبتلا به لرزش چشم یا نیستاگموس در یک نگاه و یا حالت خاص، لرزش به حداقل و دید به حداکثر می رسد. بنابراین جهت قرار دادن چشمها در وضعیت خاص با حداقل لرزش و حرکت حیرانی سر ایجاد می شود. در این موارد برای اصلاح آن در زمان مناسب و بعد از بررسیهای دقیق، عمل جراحی روی عضلات چشم انجام می شود. در این عمل نقطه حداقل لرزش یا حداکثر دید به وضعیت اولیه نگاه روبرو منتقل می گردد و در نتیجه چرخش سر و کج نگاه داشتن آن اصلاح می گردد.
نکته قابل توجه و مهم برای خانواده ها و والدین این است که والدین اصرار به راست نگاه داشتن سر کودک بدون ارزیابی اختلالات چشمی و یا گردنی نداشته باشند.
باید خانواده ها مدنظر داشته باشند که بسیاری از این حرکات سر از موارد حیرانی و برای اصلاح و بهبود دید کودک به صورت غیر ارادی انجام می پذیرد.
در صورت بروز این مشکل ضروری است که هر گاه در کودک وضعیت غیر طبیعی سر مشاهده شد به پزشک مراجعه و بررسیهای مربوط به عضلات استخوان گردن انجام می شود.
* خانواده ها با چه علایمی باید به پزشک مراجعه کنند؟
** در بالا به برخی از موارد اشاره شد و در اینجا به چند مورد دیگر اشاره می کنیم. نوزاد تا سن سه ماهگی که هنوز رفلکس تمرکز کردن بینایی در او کامل نشده است و مراکز بینایی به طور مناسب رشد نکرده است ممکن است چشمها حرکات نابجا و مختلف داشته باشند که این امر طبیعی است ولی در صورت وجود هر گونه انحراف چشم نوزاد بعد از سه ماهگی یا وجود لرزش در چشمها در ابتدای زندگی، ارزیابیهای دقیق چشم پزشکی و بینایی سنجی جهت یافتن بیماریهای زمینه ای و موارد اپتیکی ضروری است.
* درمان نیستاگموس یا لرزش چشم چیست؟
** درمان اختلالات زمینه ای منجر به لرزش چشمها در مواردی که به علت بیماریهای گوش داخلی و سیستم عصبی عارض می شود ضروری است و یا در مواردی که اختلال در میزان بینایی فرد وجود دارد تشخیص زودهنگام و به موقع نقایص شدید دید در بدو تولد نیز ضروری است.
در موارد مادرزادی نیستاگموس، برخی از روشهای غیر جراحی مانند تمرینات ورزشی چشم که به تمرینات اوتاپتیکس معروف است انجام می پذیرد و همچنین درمانهای جراحی نیز در بهبود نسبی دید و اصلاح وضعیت غیر طبیعی سر بسیار مفید و سودمند است.
درمان نیستاگموس باعث افزایش دید و کاهش حرکات چشم و سر می شود.
* این بیماری تا چه زمانی همراه فرد خواهد بود؟
** آن دسته از بیماریها که بر اثر علل ثانویه و سایر علل به صورت اکتسابی ایجاد شود اغلب بعد از رفع علت اولیه و درمان آن قابل بهبودی و در مان هستند ولی در موارد مادرزادی در بیشتر موارد باقی خواهد ماند ولی شدت آن ممکن است متغیر باشد.
البته باید توجه داشت که ممکن است در کودکان با افزایش سن از شدت حرکات چشمی کاسته شود که در این صورت این احتمال نیز وجود دارد که دید آنها اندکی بهتر شود.
* توصیه های عمومی شما به والدین چیست؟
** وجود دایمی لرزش چشمها در نگاه روبرو و مستقیم و سایر نگاههای کودک یک علامت مهم و قابل توجه می باشد که می تواند علل مختلفی از جمله بیماریهای خود چشم یا سیستم عصبی مرکزی و ارگانهای تعادلی گوش داخلی داشته باشد.
در صورت وجود لرزش چشم در کودکان معاینه کامل چشم پزشکی و بینایی سنجی در چندین نوبت ضروری بوده و ارزیابی دقیق دید بیماران و سایر علایم همراه به تشخیص نوع خاص نیستاگموس کمک می کند. برخی از انواع نیستاگموس نیز از نوع حرکتی مادرزادی بوده که دید بیمار نزدیک به طبیعی است و در روند زندگی فرد اختلال چندانی ایجاد نمی نماید. بنابراین لازم است که والدین این دسته از کودکان بدون دلهره خاص و نگرانی با فرزندان خود جهت ارزیابیهای تخصصی به مراکز ذی ربط و تخصصی مراجعه کنند تا درمانهای احتمالی را به موقع انجام دهند. اقدام به موقع والدین در بهبود چشم کودکانشان بسیار حائز اهمیت است.
تحقیقات نشان داده است، نوزادانی که هنگام تولد وزن کمی دارند (کمتر از 2000 گرم) یا نیاز به مراقبت ویژه برای مدتی بیش از 24 ساعت دارند هفت برابر بیشتر از کودکان دیگر ممکن است دچار نیستاگموس شوند.
همچنین 13 درصد بیماران مغزی دچار نیستاگموس می شوند و 10 تا 15 درصد از این افراد به دلیل ضعف بینایی امکان ادامه تحصیل در مدارس عادی را ندارند و می بایست به مدارس دیگر بروند و در مدارس استثنایی به ادامه تحصیل بپردازند که البته برخی از این موارد با وسایل کمک بینایی و یا عمل جراحی تا حدودی قابل درمان است.
در انتها باید اشاره کرد کودکانی که دارای لرزش چشم یا نیستاگموس هستند باید از استرس و اضطراب و فشارهای عصبی خانواده دور باشند و در محیط آرام و با انجام درمانهای به موقع، به بهبود این بیماری کمک کنند.